Op 5 december 2018 heeft het Spaanse Hooggerechtshof van Aragon een uitspraak van de rechtbank bekrachtigd waarin wordt geoordeeld dat de gezondheidseffecten van een werknemer van het Spaanse telecombedrijf Endesa worden veroorzaakt door zijn blootstelling aan elektromagnetische velden en straling (EMV) op zijn werkplek. Dit is de eerste uitspraak in Spanje waarbij elektrohypersensitiviteit (EHS) van een werknemer als een bedrijfsongeval wordt aangemerkt.
Belang van de uitspraak
Belangrijk in deze uitspraak is dat de rechter erkent dat de enige en exclusieve oorzaak van de EHS van de werknemer zijn werk was. Ook al werd hij op andere plaatsen ook blootgesteld aan EMV, deze blootstelling is vele malen hoger op zijn werk en daar zijn de eerste klachten ook ontstaan.
Verder stelt de rechter vast dat – aan de hand van deskundigenrapporten en rapporten van de arts – EHS een bewezen aandoening is en dat mensen die hieraan lijden blootstelling moeten vermijden. In deze zaak komt ook duidelijk naar voren dat de klachten van de werknemer verminderen in een stralingsarme omgeving.
Van belang is ook dat de rechter oordeelt dat mensen ook klachten kunnen krijgen onder de blootstellingslimieten die als ‘veilig’ kunnen worden beschouwd. Deze limieten houden namelijk alleen rekening met de gemiddelde waarden en niet met personen die gevoelig of genetisch vatbaarder zijn voor blootstelling.
Relaas werknemer
De werknemer ontwikkelde sinds 2009 een specifieke biologische respons bij blootstelling aan elektromagnetische velden – zowel hoge als lage frequenties (bijv. Wi-Fi, mobiele telecommunicatie, WiMAX, computers, elektrische leidingen, elektrische transformatoren, enz.) De werknemer had klachten als hoofdpijn, spierpijn, slapeloosheid, jeuk, asthenie, tinnitus en een gebrek aan concentratie.
In 2014 werd de diagnose EHS gesteld. Vanaf 2015 mocht de werknemer twee dagen thuiswerken, maar dat was vanaf juni 2016 niet meer toegestaan. Vanaf dat moment werkte hij op twee verschillende werkplekken.
In 2014 en 2017 werden op deze twee werkplekken metingen verricht. In 2014 op het hoofdkantoor in Madrid en in 2017 op het werkcentrum in Zaragoza. Hieruit bleek dat de gemeten stralingsniveaus veel lager waren dan die welke zijn vastgesteld in de Europese Richtlijn 2013/35/EU. Ook de elektrische en magnetische velden lagen onder de referentieniveaus.
De arbeidsinspectie gaf in 2017 aan dat niet kon worden vastgesteld dat de elektrogevoeligheid uitsluitend door het werk was veroorzaakt, omdat we in de huidige samenleving omringd worden door EMV. Dit verhinderde echter niet dat de klachten van de werknemer afnamen als hij niet werkte.
Oordeel rechtbank
De rechter oordeelt aan de hand van deskundigenrapporten en rapporten van de arts die zijn overgelegd, dat bewezen is dat EHS een bijzondere biologische reactie is van sommige mensen op blootstelling aan EMV. Het is het gevolg van een verstoring van het centrale zenuwstelsel en het limbisch systeem, wat allerlei klachten veroorzaakt die duidelijk verergeren bij blootstelling aan EMV, zelfs bij lage intensiteit. Dit betekent voor mensen die hieraan lijden, dat ze zowel thuis als op het werk hun blootstelling zoveel mogelijk moeten vermijden.
Vast staat is dat de werknemer op zijn werk continu werd blootgesteld. Op zijn eerste en tweede werkplek aan zware transformatoren en in Madrid aan telefonie- en wifiantennes verspreid over het gehele gebouw. Samen met deze beroepsmatige blootstelling wordt hij ook in zijn dagelijkse omgeving continu blootgesteld aan EMV.
Ook al wordt de werknemer niet alleen in zijn werkomgeving blootgesteld, toch oordeelt de rechter dat er sprake is van een bedrijfsongeval omdat het werk de belangrijkste oorzaak was van zijn ziekte. Op zijn eerste werkplek – met sterke transformatoren – werd hij blootgesteld aan zeer sterke EMV. Toen zijn ook zijn klachten ontstaan. Zijn klachten verbeteren als hij mag gaan thuiswerken en verergeren weer als hij weer op zijn werk moet verschijnen.
Verder gaat het – wil er sprake zijn van een arbeidsongeval – om letsel die de werknemer tijdens het werk en op de werkplek heeft opgelopen tenzij het tegendeel wordt bewezen. In het onderhavige geval is de werknemer op zijn werkplek blootgesteld aan bijzonder hoge EMV en die zijn van irrelevante intensiteit op andere gebieden dan het werk, waaruit geconcludeerd moet worden dat zijn klachten uitsluitend zijn ontstaan op zijn werk.
Het maakt daarbij niet uit dat de blootstelling aan EMV de Europese blootstellingslimieten niet overschrijden, aangezien er werknemers zijn die al reageren bij lagere blootstellingsniveaus dan die welke zijn vastgelegd in de regelgeving. Deze houden namelijk rekening met de gemiddelde waarden en niet met personen die bijzonder gevoelig of genetisch vatbaarder zijn voor blootstelling of die door persoonlijke omstandigheden alleen tegen lagere blootstellingsniveaus kunnen.
De rechter oordeelt dat sprake is van een bedrijfsongeval. Het Spaanse Hooggerechtshof heeft de uitspraak bekrachtigd.
Erkenning EHS door rechtbanken
Dit is niet de eerste rechterlijke beslissing in Spanje die elektrogevoeligheid erkende, maar het is wel de eerste die het erkent als een bedrijfsongeval.
In 2016, stelde het Hooggerechtshof van Madrid vast dat een telecomingenieur leed aan elektro-gevoeligheid en als gevolg daarvan niet in staat was om te werken. Hier heb ik eerder een artikel ‘Erkenning van EHS door Spaanse rechtbank’ over geschreven. De andere zaak van elektrogevoeligheid die door een Spaanse rechtbank werd erkend, betrof een professor aan de Universiteit van Murcia.
In Frankrijk is al eerder geoordeeld dat er sprake was van een bedrijfsongeval als gevolg van blootstelling aan EMV. In die zaak ging het om een technisch medewerker die onwel werd op zijn werk waar zich een groot aantal mobiele telefoons en tablets bevonden. Zie mijn eerdere artikel ‘Erkenning bedrijfsongeval van een werknemer door EHS’ hierover met ook verwijzingen naar verdere jurisprudentie.