Een van de redenen voor de vernieuwing van het Meldpunt EHS, was het beter in kaart brengen van de gevolgen van de ervaren gezondheidsklachten bij EHS. Hoe erg en beperkend worden de klachten ervaren en wat kunnen getroffen personen als gevolg van hun klachten niet of nauwelijks meer doen? Uiteraard staan deze vragen in nauw verband met de gezondheidsklachten zelf. Daarom gaan we dit onderwerp in een tweeluik nader bekijken. In dit eerste deel zoomen we in op de ervaren gezondheidsklachten. In het tweede deel gaan we in op de daaruit voorvloeiende beperkingen voor de getroffenen.
De gezondheidsklachten die elektrogevoeligen ervaren, werden eerder al veelvuldig en uitgebreid in kaart gebracht. De onderzoeken van Belpomme en Irigaray (2020) en Hagström en collega’s (2013) zijn hier twee voorbeelden van en Leszczynski (2021) biedt in een review artikel over EHS een recent overzicht van de verschenen literatuur. Ook Stichting EHS heeft eerder al een bijdrage geleverd aan dit onderwerp met een onderzoek en artikel van Schooneveld en Kuiper (2008). In deze onderzoeken worden ver uiteenlopende klachten beschreven. Hagström noemt zelfs een totaal aantal van 68 verschillende symptomen. Onder de meest voorkomende vallen hoofdpijn, concentratieproblemen, tinnitus en oorsuizen, en vermoeidheid en slaapproblemen.
Deze bevindingen worden onderbouwd door de meldingen die tussen juli 2020 en juni 2022 aan het vernieuwde Landelijke Meldpunt EHS werden gedaan. In deze tijdspanne deden 514 mensen voor het eerst een melding van hun elektrogevoeligheid. Van hen waren 367 vrouwen (71,4%) en 147 mannen (28,6%). De gemiddelde leeftijd bedroeg 51 jaar waarbij de jongste melder 13 en de oudste melder 86 jaar oud was. 270 personen (52,6%), dus iets meer dan de helft, hebben gezondheidsklachten ontwikkeld sinds begin 2019, dus in de laatste 4 jaar. De rest had al langer klachten, die aan EMV werden toegeschreven. De persoon die het langst klachten heeft, heeft die al 43 jaar.
Tabel 1 geeft een overzicht van de gemelde klachten. Zowel van hoofdpijn als ook van vermoeidheid en uitputting hebben meer dan 70% van de getroffenen last. Slaapproblemen, gehoorproblemen zoals tinnitus en oorsuizen, en concentratie- en/of geheugenproblemen komen bij meer dan 60% van de getroffenen voor. Van de 4301 in totaal gemelde klachten heeft elke elektrogevoelige gemiddeld 8 tot 9 klachten, maar dat geeft een vertekend beeld, want de klachten verdelen zich onevenredig over de getroffenen. Sommige personen hebben alleen één klacht. Anderen hebben 17 verschillende klachten, die ze met EMV in verband brengen. Daartussen zitten getroffenen met alle mogelijke combinaties van gezondheidsklachten. De één heeft neurologische en huidklachten, een ander heeft pijnklachten en oog- en darmklachten en weer een ander heeft gehoorproblemen gepaard met stemmingsveranderingen. Er laten zich nauwelijks vaste patronen ontdekken in welke gezondheidsklachten elektrogevoeligen ontwikkelen. Zoals uit deze voorbeelden duidelijk wordt, manifesteren deze combinaties van klachten zich ook in verschillende organen en orgaansystemen. Denk hierbij o.a. aan het hart en het cardiovasculaire systeem of de hersenen en het zenuwstelsel.
|
Tabel 1: Tussen juli 2020 en juni 2022 gemelde gezondheidsklachten (N=514) | ||
|
Gezondheidsklachten |
Aantal |
Percentage |
|
Hoofdpijn / druk op het hoofd |
373 |
72.6% |
|
Vermoeidheid / uitputting |
370 |
72.0% |
|
Slaapproblemen |
353 |
68.7% |
|
Gehoorproblemen, tinnitus, oorsuizen |
331 |
64.4% |
|
Concentratie- en/of geheugenproblemen |
324 |
63.0% |
|
Stemmingsveranderingen: o.a. angstig, agressief, geïrriteerd, gevoelloos, neerslachtig, onrustig |
274 |
53.3% |
|
Duizeligheid |
259 |
50.4% |
|
Spierproblemen: o.a. krampen, pijn, spanning, zwakte |
250 |
48.6% |
|
Hartkloppingen / hartoverslagen / hartritmeproblemen |
245 |
47.7% |
|
Oogproblemen: o.a. droog, geïrriteerd, wazig zien |
237 |
46.1% |
|
Onwel voelen of algehele malaise |
235 |
45.7% |
|
Pijnklachten in verschillende lichaamsdelen |
192 |
37.4% |
|
Ademhalingsproblemen / benauwdheid |
190 |
37.0% |
|
Tintelingen en/of gevoelloosheid |
190 |
37.0% |
|
Huidproblemen: o.a. brandend, jeuk, roodheid, uitslag |
187 |
36.4% |
|
Buik- en darmklachten / spijsverteringsproblemen |
185 |
36.0% |
|
Andere |
106 |
20.6% |
(Huis-)artsen kunnen dit moeilijk plaatsen
Vaak worden de gezondheidsklachten van elektrogevoeligen door (huis-)artsen afgedaan als onspecifiek en daarom niet serieus genomen, maar waarom is dat zo? Elke bekende ziekte of aandoening heeft een verzameling van bepaalde specifieke symptomen. Wanneer patiënten naar de (huis-)arts gaan, vertellen ze hun symptomen en het is vervolgens aan de (huis-)arts dit te interpreteren en binnen het kader van een ziekte of aandoening te plaatsen. Bij EHS heeft een deel van de verklaring zeker te maken met de net beschreven verschillen in symptomen of klachtenpatronen tussen elektrogevoeligen. Voor (huis-)artsen is het moeilijk een duidelijk ziektebeeld te herkennen in de ver uiteenlopende gezondheidsklachten. Daarnaast zijn EMV als ziekteoorzaak in de wetenschappelijke gemeenschap helaas nog steeds omstreden. Ook als gevolg hiervan maken EMV als trigger van gezondheidsklachten geen onderdeel uit van de reguliere artsenopleiding en is de kennis van artsen hierover dus beperkt. Anders gezegd, EHS is (nog) een weinig bekende aandoening. Een kijkje in wetenschappelijke artikelen over onverklaarde en onspecifieke klachten levert snel aanvullende antwoorden op.
|
(Huis-)artsen gaan ervan uit dat ze door middel van diagnostische tests kunnen vaststellen, hoe de symptomen van hun patiënten te verklaren en te objectiveren zijn. Helaas bestaan er nog geen diagnostische testen voor EHS en (bloed-)testen tonen vaak geen afwijkingen aan. Er lijkt dus niets te vinden. |  |
 |
Ook relateren (huis-)artsen symptomen graag aan één orgaan of orgaansysteem waarvan specifieke ziektebeelden bekend zijn. Deze focus is ook een gevolg van verregaande medische specialisatie. Er zijn dus cardiologen, neurologen, huidartsen, oogartsen etc. Het idee dat een ziekteoorzaak meerdere orgaansystemen aantast, komt in dit perspectief nauwelijks voor, maar juist dat gebeurt bij EHS, zoals de gemelde klachten laten zien. |
|
Wanneer de (huis-)arts geen oorzaak voor de symptomen van de patiënt kan vinden, dan is de conclusie vaak dat het wel tussen de oren moet zitten. Ook hiervan berichten elektrogevoeligen in hun meldingen. |  |
Dit is uiteraard heel erg vervelend voor de getroffenen die met hun gezondheidsklachten naar de huisarts stappen en daar vervolgens geen gehoor vinden. Toch zijn er tenminste twee goede redenen om naar de huisarts te blijven gaan met deze gezondheidsklachten. Ten eerste moeten huisartsen hiervan blijven horen, totdat er verandering komt. Verwacht niet dat de huisarts hierin meegaat, maar beschrijf je klachten en waar en in welke situaties ze opkomen. Ten tweede – en dat is nog belangrijker – wil je voor jezelf uitsluiten dat je klachten een andere oorzaak hebben dan EMV, die wel door een huisarts kunnen worden gediagnosticeerd en behandeld.
Meehelpen?
Je kan meehelpen deze en andere resultaten van het Landelijke Meldpunt EHS verder te onderbouwen. Als je nog geen melding van je elektrogevoeligheid hebt gedaan, help dan ook mee om EHS zichtbaar te maken en meld je gezondheidsklachten.
Ga nu naar https://stichtingehs.nl/meldpunt-ehs. Invullen duurt ongeveer 10 minuten.
Samen met de mensen die tussen 2014 en 2020 in het Meldpunt Elektrogevoeligheid, de voorloper van het Landelijke Meldpunt EHS, een melding hebben gedaan, heeft Stichting EHS nu één of meerdere meldingen verzameld van meer dan 1000 elektrogevoeligen.
Ook willen we iedereen die één of meerdere meldingen heeft gedaan, daarvoor bedanken. Alleen door jullie medewerking is het mogelijk om een beeld te kunnen schetsen van de omvang van het probleem en van wat EHS inhoudt en hoe ingrijpend en soms ernstig de gevolgen ervan kunnen zijn. Heb je aanvullende vragen of opmerkingen? Mail dan naar info@stichtingehs.nl.
Referenties:
- Belpomme D, Irigaray P. Electrohypersensitivity as a Newly Identified and Characterized Neurologic Pathological Disorder: How to Diagnose, Treat, and Prevent It. International Journal of Molecular Sciences 2020,;21(6), 1915.
- Bransfield RC, Friedman KJ. Differentiating Psychosomatic, Somatopsychic, Multisystem Illnesses, and Medical Uncertainty. Healthcare (Basel). 2019 Oct 8;7(4):114.
- Hagström M, Auranen J, Ekman R. Electromagnetic hypersensitive Finns: symptoms, perceived sources and treatments, a questionnaire study. Pathophysiology 2013;20:117–22.
- Leszczynski D. Review of the scientific evidence on the individual sensitivity to electromagnetic fields (EHS). Rev Environ Health. 2021 Jul 6;37(3):423-450.
- Malterud K. Symptoms as a Source of Medical Knowledge: Understanding Medically Unexplained Disorders in Women. Fam Med 2000;32(9):603-11.
- Rosendal, M., Olde Hartman, T., Aamland, A. et al. “Medically unexplained” symptoms and symptom disorders in primary care: prognosis-based recognition and classification. BMC Fam Pract 2017; 18, 18.
- Schooneveld H, Kuiper J. Electrohypersensitivity (EHS) in the Netherlands – A Questionnaire survey. 2008. Supplement nr.8. bij Nieuwsbrief nr.23 van de Stichting EHS.