Aangekondigd als bijeenkomst waarbij verslag uitgebracht zal worden van het eerste jaar van het driejarige onderzoek naar mogelijke effecten van hoogfrequente elektromagnetische velden op de levende natuur, in het gebied rond een mobiele telefonie zendmast (met o.a. 5G) in de bossen op de Veluwe.
De bijeenkomst vindt plaats op een warme vrijdag, 8 september 2023, op de Zuiderhavenweg 6 in Tiel. In een ruime en lichte zaal met goede voorzieningen en bekabelde toepassingen wordt bij aanvang verzocht alle telefoons en/of andere apparatuur op vliegtuigstand te zetten in verband met aanwezigheid van stralingsgevoeligen.
Een paar handenvol belangstellenden, waaronder meetdeskundigen van Vemes , oude bekenden Jan van Gils en Carolien Schooneveld en mensen van stralingsbewuste groepen uit verschillende regio’s, hebben zich gemeld om kennis te nemen van de presentatie door de onderzoekers:
- Saskia Bosman (Bioloog/Projectleider)
- Arnold van den Burg (Ecoloog)
- George Remkes (Stralingsdeskundige)
- Trudi Sonderkamp (Scheikundige/Projectmanager)
De vijfde onderzoeker, Jacques Schaaf (Stralingsdeskundige), was niet bij de presentatie aanwezig.
Inleiding en achtergronden
Het onderzoek is ontstaan vanuit bezorgde vragen van boseigenaren en boswachters, die steeds meer levende soorten zagen verdwijnen van de Veluwe en zich afvroegen of e.e.a. te maken kon hebben met de invoering van respectievelijk 2G, 3G, 4G en 5G. Eerdere onderzoeken in Australie in het UNESCO werelderfgoedgebied Nightcap National Park Mount Nardi lieten over de periode 2000-2015 een dergelijk verband zien. Met de invoering van 3G (2000) verdwenen 27 vogelsoorten en vele soorten insecten. Met de invoering van 4G (2013) gebeurde iets vergelijkbaars.
Doel van het onderzoek ‘Straling onder Toezicht’ is: inzicht, bewustwording en mogelijk een ander beleid voor de inrichting van het draadloze telecommunicatie netwerk en niet alleen op de Veluwe.
Het eerste jaar van (het geplande 3-jarige) onderzoek is een deelonderzoek en wordt benoemd als een zogenaamde 0-meting. Waarbij ervan uit wordt gegaan dat de straling van de in het onderzoek gekozen zendmast door de jaren zal toenemen met nu nog nauwelijks in gebruik zijnde hogere frequenties.
Het betreft metingen van EMV rondom een zendmast in Vierhouten in combinatie met onderzoek naar mogelijke effecten van straling op het jachtgedrag van vleermuizen en broedsucces van holenbroeders. Holenbroeders zijn zangvogels die in holen en nestkasten broeden. In het onderzoek betrof het kool- en pimpelmezen en de bonte vliegenvanger.
Het onderzoek dat wordt uitgevoerd door de eerder genoemde groep onafhankelijke, zelfstandige wetenschappers vormt slechts een fractie van het onderzoek dat men zou willen verrichten met een veel bredere scope. Het geld dat hiervoor nodig zou zijn bedraagt ruim 2,2 miljoen euro.
Vooralsnog is het al een hele opgave om financiering te vinden voor het voortzetten van dit onderzoek op dit politiek gevoelige onderwerp. Er is daarom op FB verzocht om donaties en ook tijdens de presentatie wordt een paar keer gewezen op de aanwezigheid van een donatiepot.
Het deelonderzoek waar vandaag verslag van wordt gedaan is gefinancierd uit een fonds van de Triodosbank a 10.000 euro.
Tijdens de bijeenkomst worden naast de signalen van achteruitgang van flora en fauna in de buurt van zendmasten de volgende vragen/factoren bij het onderzoek benoemd :
ICNIRP gaat uit van basale veronderstellingen, zoals:
- Frequenties worden niet gebruikt door micro-organismen
- Er zijn bewezen biologische effecten van EMV, maar geen gezondheidseffecten
De vraag is of deze basale veronderstellingen kloppen. Er is namelijk niet onderzocht welke risico’s 4 en 5G vormen voor ongecontroleerde groei van micro-organismen. En is er effect bijvoorbeeld in de vorm van neurodegeneratie. De Gezondheidsraad ziet wel effecten, maar conformeert zich grotendeels aan de ICNIRP.
- Van de in het onderzoek betrokken diersoorten is bekend dat EMV een rol spelen. Zo wordt de navigatie van vogels beinvloed door elektromagnetische velden en vermijden vleermuizen radarinstallaties.
- Veldmetingen rondom de zendmast zijn verricht door onderzoeker Jacques Schaaf met twee verschillende spectrum analyzers (de Aaronia V5 en de SignalHound). Liever had men gebruik gemaakt van Narda apparatuur, maar dit paste niet binnen het budget.
- Voor de zendmast in Vierhouten is gekozen, omdat hij zich in het vrije veld bevindt. Er is geen bebouwing in de buurt.
Onderzoek/Resultaten/Conclusies
A). Vleermuizen.
Er zijn diverse factoren die de vleermuis bedreigen:
- intensieve landbouw
- verlies van natuurlijke habitat
- verlies van roestplaatsen
- directe en indirecte effecten van pesticiden.
Ecoloog Dr. Ir. Arnold van den Burg deed/doet al onderzoek in Ede bij verschillende soorten vleermuizen naar de invloed van lage aantallen insecten op het gewicht van vleermuizen, wat mogelijk een oorzaak is voor een te lage conditie om de winterslaap goed door te komen.
Voor het stralingsonderzoek heeft hij rondom de zendmast in Vierhouten sonarmetingen gedaan op afstanden van 85 tot 2250 meter van de mast. Die metingen geven het vlieggedrag/jaaggedrag van vleermuizen weer, waarbij opgemerkt wordt dat sonar ook andere signalen oppikt, zoals bijvoorbeeld van krekels.
Conclusie:
- er zijn geen grote systematische verschillen waargenomen in de vlieg-activiteit op verschilllende afstanden van de zendmast.
- de vliegactiviteit laat veel dagelijkse variatie zien in vlieggedrag die samenhangen met weersomstandigheden (nat of droog weer)
B) Holenbroeders (kool- en pimpelmezen en bonte vliegenvangers)
In de straal van de 5G antennes van de zendmast in Vierhouten zijn drie afstanden bepaald voor het meten/onderzoeken van de eventuele invloed van straling op het broedsucces van holenbroeders. De afstanden zijn: far, medium en close. De gemeten veldsterktes in het hele gebied werden getypeerd als zwak en namen af met de afstand. In elk van de drie gebieden zijn 8 a 9 nestkasten opgehangen. Per gebied werd gekeken naar de bezetting van de nestkasten, de grote van de broedsels, de ei-productie en hoeveel jongen het broedsel opleverde.
Het voordeel van metingen aan holenbroeders. Ze zijn territoriaal en worden, als hun nest dichtbij een stralingsbron ligt, in grote mate blootgesteld aan straling. De eieren en kuikens worden in de nestkasten continu aan straling blootgesteld. De effecten van deze straling zouden daarom goed aantoonbaar kunnen zijn.
Wel spelen er al de negatieve invloed van bodemverzuring / stikstof op deze vogelsoorten en dan met name de koolmees.
De onderzoeksvraag luidt: mijden zangvogels voor hun nestplaatskeuze regio’s met meer straling en/of hebben ze daar een lager broedsucces.
Conclusie:
- Er zijn geen grote systematisch verschillen in nestkastbezetting of jongenproductie op afstanden van 20 tot 2250 meter tot de mast
- De initiële bezetting lijkt wel iets lager, maar de dichtheid van kasten rond de mast is relatief groot (waardoor ook het territoriumgedrag hierin mee kan spelen)
- Kleine effecten van straling zijn niet uit te sluiten, maar ook niet aangetoond. Andere factoren hebben een veel groter effect.
Kortom: het onderzoek heeft in deze fase geen invloed van straling op het vlieggedrag van vleermuizen of het broedsucces van holenbroeders laten zien.
De data zijn ook te beperkt om echt conclusies te kunnen trekken.
Wat wel duidelijk is, is dat stikstof een groot effect heeft op de insectenpopulatie en hierdoor op de onderzochte diersoorten.
De onderzoekers hadden misschien ergens gehoopt op een smoking gun. Aan de andere kant zien zij de uitkomsten van dit onderzoek ook als een geruststelling.
Noot en van de auteur
Noot 1: Ik ben zelf een leek op het gebied van meetapparatuur en veldsterktemetingen. Hoewel de veldsterktemetingen bij de presentatie aan de hand van grafieken zeker behandeld zijn, kan ik hiervan helaas alleen reproduceren dat de gemeten waardes zwak waren en met de afstand afnamen.
Noot 2: Als stralingsgevoelige kwam ik opgetogen naar Tiel, want elk onderzoek dat aan kan tonen dat EMV invloed heeft op de natuur en haar bewoners, is welkom. Daarom was ik persoonlijk teleurgesteld met de uitkomsten van dit deelonderzoek, temeer daar ik zo vaak en stellig op onder EHS’ers bekende FB sites lees dat de invloed van zendmasten duidelijk te zien zou zijn aan de natuur rondom zendmasten. Dit deelonderzoek heeft dat in ieder geval niet onderbouwd.
Verslag Janneke Cromjongh, 2 oktober 2023
Contact en vragen?
Mail Saskia Bosman: inspilab15@gmail.com
Wil je dit onderzoek steunen?
Donaties zijn welkom:
STICHTING EARTHSMILES, Culemborg
Bankrekening: NL42 RABO 0327 0133 62
onder vermelding van: Crowdfunding Stralingsonderzoek