Wetenschapsorganisatie ZonMW heeft een onderzoekproject gesubsidieerd (‘Gesond’) naar de vraag of men mensen thuis kan testen op hun vermogen elektromagnetische velden te ‘voelen’ 1), 2). Daarvoor is nu in de eerste fase van onderzoek een transporteerbare apparatuur ontworpen die diverse soorten elektromagnetische velden uit kan stralen. Softwarematig worden daarbij de gewenste veldtypen en het testregimes gekozen en uitgestraald, en worden de reacties van proefpersonen opgeslagen en bewerkt. In de huidige testfase werd alleen gekeken hoe het systeem werkt met niet-gevoelige willekeurige proefpersonen, om vals-positieve en –negatieve uitslagen te voorkomen. We geven hier alvast wat technische details omdat het artikel niet voor ieder gemakkelijk te raadplegen is. Het apparaat blijkt goed te werken en is uniek in zijn soort en toepassingsmogelijkheden. In de vervolgfase worden 40 elektrogevoelige mensen getest; gegevens daarover volgen later dit jaar.
Zoals wellicht bekend heeft ZonMW destijds een subsidie van €16,6 miljoen beschikbaar gesteld voor onderzoek naar de gezondheidsaspecten van elektromagnetische velden (EMV). Dat geld is bijna besteed, maar heeft weinig opgeleverd aan begrip van hoe EMV in sommige – elektrogevoelige – individuen EHS problemen opwekken ( zie blog http://bit.ly/1WBuR5H). Uit de restgelden is het huidige onderzoek gestart: Electromagnetic hypersensitivity’: definition, tool and assessment in the Netherlands (bit.ly/1R41iXy). Hierbij wordt geprobeerd een testinstrument te ontwerpen dat EMV uitstraalt van een type dat de testpersoon zelf aangeeft als hinderlijk te zijn en verantwoordelijk voor de EHS klachten. Deze blog gaat over de voorafgaande testfase van het apparaat, met willekeurige personen uit vnl. de Utrechtse universitaire gemeenschap.
 |
|
| Fig.1. Een veldengenerator. Naar keuze wordt of een radiofrequente unit (hier afgebeeld) of een ELF unit geïnstalleerd. | Fig.2. Blootstelling aan hoogfrequente velden ineen huiskamersituering.
|
Op 13 december j.l. is het artikel van Anke Huss en medewerkers gepubliceerd waarin de werking van het apparaat wordt uitgelegd en de bruikbaarheid getest. De stichting EHS heeft suggesties aangedragen t.a.v. de veldtypes die het apparaat moet kunnen uitstralen, luisterend naar de meningen van elektrogevoelige mensen. Een aantal veldtypes is in het elektronisch laboratorium digitaal vervaardigd. Het betreft 5 typen laagfrequente velden (ELF): zuivere sinus 50 Hz, vervuilde sinus van velden uit het net, ledverlichting, stofzuiger en ventilator met frequentie-geregelde voeding. Daarnaast vier typen van radiofrequente velden van zenders, te weten: GSM, UMTS, Dect en WiFi. De technische gegevens zijn vermeld in een aanvulling op het artikel. Deze zijn echter niet erg duidelijk op het punt van veldstructuur en genieten bovendien auteursrechtelijke bescherming. Wij kregen als buitenstaander de gelegenheid om de apparatuur in de praktijk te beproeven (figuren 1 en 2), en analyses te maken van enkele uitgestraalde laagfrequente EMV’s, zoals getoond in oscilloscoopbeelden van figuur 3. Voor de profielen van de radiofrequente velden, zie de Supplementaire gegevens over de zendervelden tijdens data-overdracht.
De standaard testprocedure verloopt als volgt. Na een intakegesprek waarin een voorkeur wordt uitgesproken t.a.v. het soort EMV waaraan men wil worden blootgesteld, wordt men op een vaste afstand van de exposure unit gezet. Het gewenste veldtype wordt softwarematig aangezet en de experimentator voert de intensiteit op tot een niveau waarbij de testpersoon het veld ‘voelt’. Daarna begint een serie van 10 tijdvakken van enkele minuten, waarbij de persoon steeds aangeeft of het veld bij de gekozen sterkte aan, of uit gestaan heeft. Dit gebeurt ‘dubbel-blind’, d.w.z. niemand weet of de computer het signaal veld-aan of veld–uit heeft verstuurd naar de zenders. Per serie staat het veld steeds 5 keer aan, maar pas na verbreking van de computercode blijkt wat de volgorde in werkelijkheid was en wat het percentage goede score was.
 |
Vervormde 50 Hz sinusgolf, zoals die in een ‘vervuild’ ELF veld rond het huisnet kan voorkomen. |
 |
Gepulst en amplitude-gemoduleerd ELF veld rond een Led lamp. Pulsgroep afstand 1/100 sec. |
 |
Gepulst en amplitude-gemoduleerd ELF veld rond een stofzuiger. Pulsfrequentie 2 kHz. Pulsgroepafstand 1/100 sec. |
 |
Gepulst signaal zoals in leidingen naar frequentie-geregelde bedrijfsventilator. Pulsfrequentie 6 kHz. Groepsafstand variabel; hier 1/300 sec. |
Fig. 3. Vier voorbeelden van laagfrequente EMV, zoals geproduceerd door de blootstellingsunit. Proefpersonen kunnen eenmalig een keus maken uit meerdere EMV typen. Amplituden in arbitraire eenheden.
Het gemiddelde percentage van de groep van 50 gezonde personen zal statistisch afwijken van 50% wanneer iemand of meer personen in die groep in staat zou zijn de volgorde aan-uit correct weer te geven. De gemiddelde score was echter vrijwel 50%, waaruit wordt geconcludeerd dat de reacties volgens toeval waren verdeeld. Ook, dat de blootstellingsunit geen ongewenste signalen als piepen of klikken afgeeft die zouden duiden op signaal-aan of –uit en die personen zouden herkennen en gebruiken om daarmee hun score valselijk te optimaliseren.
Het apparaat is nu klaar voor gebruik door elektrogevoelige personen in het echte hoofddeel van dit onderzoekproject. Intussen zijn ook die proeven voltooid, maar moeten de resultaten nog worden uitgewerkt voor een volgend wetenschappelijk artikel. We wachten met spanning af of elektrogevoeligheid op deze manier wetenschappelijk is aan te tonen. Dat zou voor het eerst in de geschiedenis zijn.
Huss A, Murbach M, van Moorselaar I, Kuster N, van Strien R, Kromhout H, Vermeulen R, Slottje P. 2015. Novel exposure units for at-home personalized testing of electromagnetic sensibility.Bioelectromagnetics. DOI: 10.1002/bem.21943. 7 pp. 1.usa.gov/1JO8kHH .Supplementary info: bit.ly/1UkcnkI
1) Dit is een gedetailleerdere uitwerking van een eerdere blog
2) ©Alle afbeeldingen: H. Schooneveld